تاریخ انتشار: ۲۱ آبان ۱۳۹۲

هرمیداس باوند؛ مذاکرات بعدی آزمون موفقیت سیاست خارجی است

مژگان مدرس علوم

جرس: دومین دور مذاکرات هسته‌ای ایران در ژنو بدون رسیدن به توافق به پایان رسید و ادامه مذاکرات روز بیستم نوامبر از سرگرفته خواهد شد.

در حالیکه امید می‌رفت در پایان این دور مذاکرات توافقنامه‌ای به امضاء برسد، اما برخی گزارش‌ها حاکی است که اظهارات هیات دیپلماتیک فرانسه باعث شد مذاکرات به نتیجه نرسد. دکتر هرمیداس باوند در تحلیل رفتار فرانسه معتقد است که این کشور می‌خواهد فضا را به نفع خودش برای سرمایه گذاری و گسترش تجارت و یا فروش سیستم تسلیحاتی آماده کند. به گفته وی، موضع فرانسه خواسته یا ناخواسته همسو با اسرائیل و کشورهای عربی شده است، لذا در مذاکرات بعدی نیازی ندارد که کارت آن‌ها را حمایت کند چراکه به اندازه کافی حمایت کرده و بهره آن را هم به احتمال زیاد خواهد برد.
کا‌ترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از پایان مذاکرات با سازنده ارزیابی کردن مذاکرات گفت که به نتیجه نرسیدن این دور مذاکرات را نمی‌توان به شکست تعبیر کرد. محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز تاکید کرد به نتیجه نرسیدن در این دور مذاکرات فاجعه نیست، چون این آغاز یک روند است.
متن گفتگوی «جرس» با دکتر داوود هرمیداس باوند، نماینده پیشین ایران در کمیسیون سیاسی - امنیتی مجمع عمومی سازمان ملل و استاد روابط بین الملل را با بخوانید:

آقای باوند، مذاکرات ایران و کشورهای ۱+۵ برای بار دوم بدون رسیدن به توافق به پایان رسید مذاکرات را چطور دیدید و دستاورد آنچه بود؟

مذاکرات فشرده و سازنده بود و دستاوردهای درخور توجه‌ای هم داشت. به خصوص خود خانم اشتون تاکید داشتند که مذاکرات سازنده بوده و پیشرفت‌هایی از آن حاصل شده است و وزیر خارجه انگلیس هم در همین راستا صحبت کرد. کشورهای دیگر هم قصد و نیتشان همین بود. البته کشور فرانسه یک مقدار کارت اسرائیل و اعراب را مطرح کرد و ظاهرا هم تا حدودی این موضع گیری سبب شد متن نهایی که تهیه شده بود منتشر نشود و مذاکرات به دور بعدی کشیده شود. اما با توجه به مذاکراتی که در نیویورک انجام شده بود یعنی پیش درآمد آن مثبت بود و مذاکرات اخیر هم منهای فرانسه با نگاه مثبت و در جهت پیشرفت در حال شکل گرفتن است. در هر حال غیر از فرانسه بقیه شرکت کنندگان حسن نیت داشتند و تلاش کردند متن نهایی به صورت کامل تهیه شود که به خاطر مخالفت‌های فرانسه به ده روز دیگر افتاد. در هر حال چین و سوریه [روسيه ـ توضيح از هيئت تحريريه سايت جنبش سوسياليستی] هم که از قبل همراه بودند و آلمان هم نشان داد که همراه است و فرانسه هم دیگر نیازی ندارد موضعگیری تندتری بکند زیرا پیامش منتقل شد و فکر کنم در مذاکرات آتی موضعش را تعدیل کند و به یک تفاهم قابل قبولی منتهی شود.

به موضع تند فرانسه اشاره کردید. گمانه زنی‌های زیادی در این خصوص صورت گرفته، برخی این موضع را بخاطر امتیاز گیری از ایران تعبیر کردند و برخی دیگر نیز این برداشت را دارند که فرانسه برای اسرائیل بازی می‌کند. با توجه به اینکه انتظار این موضع از سوی فرانسه نمی‌رفت تعبیر شما چیست؟

ایران و کشورهای گروه ۱+۵ به این نکته تاکید کرده بودند که مذاکراتی که در پشت درهای بسته صورت می‌گیرد نباید موضوعات مورد بحث آن و نظر موافق و مخالف رسانه‌ای شود اما آقای فابیوس برخلاف این توافق دقیقا در مصاحبه مطبوعاتی موضوعات مورد بحث از جمله مساله بیست درصد غنی سازی اورانیوم و تاسیسات آب سنگین اراک را بیان کرد. مدام هم تکرار می‌کرد که ایران حاضر به توافق نیست و مذاکرات محکوم به شکست است. دقیقا هدفش هم این بود که انعکاس بین المللی و آشکار پیدا کند.

هدف فرانسه چیست؟

فرانسه به این نتیجه رسیده که نواری بین آمریکا و کشورهای عربی و بخصوص عربستان پدیدار شده است و برآن است که فضا را به نفع خودش برای سرمایه گذاری و گسترش تجارت و یا فروش سیستم تسلیحاتی آماده کند. حالا که موضع فرانسه خواسته یا ناخواسته همسو با اسرائیل و کشورهای عربی شده است، لذا در مذاکرات بعدی نیازی ندارد که کارت آن‌ها را حمایت کند چراکه به اندازه کافی حمایت کرده و بهره آن را هم به احتمال زیاد خواهد برد. از این رو بعید به نظر می‌رسد که بخواهد از ایران امتیاز بگیرد تا موضع خود را تعدیل کند. این را هم در نظر بگیریم که بازار ایران بر روی فرانسه باز بوده است. فعالیت خودروسازی فرانسه از پژو گرفته تا چندین اتومبیل دیگر در ایران بیشتر از کشورهای دیگر بوده است. بنابراین نه محدودیتی برای سرمایه گذاری فرانسه بوده و نه ایران در این زمینه عقب نشینی کرده است برای نمونه توتال فرانسه در پرتو تحریم‌های یکجانبه مضاعف از پارس جنوبی خارج شد. یعنی قطعنامه‌های شورای امنیت پیرامون تکنولوژی هسته‌ای و سیستم موشکی و سیستم دفاعی متقابل است اما قطعنامه‌های یکجانبه مضاعف است که بر مسائل نفت و تعاملات سیستم‌های بانکی و مسائل نقل و انتقال کشتی‌ها و بیمه کشتی‌های نفت کش و غیره تاثیر گذاشته است. بنابراین خود فرانسوی‌ها یعنی اتحادیه اروپا زمانی که کلینتون قانون داماتو و تحریم‌های یکجانبه مضاعف را مطرح کرد آن‌ها مدعی بودند که بر خلاف مقرارات سازمان تجارت جهانی و مغایر با حقوق بین الملل است و این یک نوع دخالت تحمیلی در کشورهای دیگر است. اما در این مقطع می‌بینیم که به عنوان اقدامات تکمیلی این تحریم‌های یکجانبه صورت گرفته است. در هر حال فرانسه موضوعات مورد مذاکرات را که قرار نبود رسانه‌ای شود، علنی کرد و نگاهش به سوی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بخصوص عربستان و در عین حال اسرائیل بود و اگر هم قصد و نیتی نداشت اما در عمل منتهی به چنین اثری شد.

دولت اعلام کرده که خط قرمز ایران غنی سازی است و در این زمینه کوتاه نخواهد آمد آیا بر میزان و سطح دسترسی به آن حاضر به مذاکره است؟

هر عضو ان پی تی نه تنها بر اساس کنوانسیون ۱۹۶۸ ان پی تی بلکه طبق اساسنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی حق دسترسی به تکنولوژی هسته‌ای برای مقاصد صلح جویانه در پروسه غنی کردن اورانیوم را دارد. اما اسرائیل می‌گوید ایران اصلا نباید تکنولوژی هسته‌ای داشته باشد و حتی تفکیک هم برای مقاصد صلح جویانه یا دسترسی به سلاح هسته‌ای قائل نیست. در حالیکه عضو ان پی تی بودن این حق را به ایران می‌دهد که حق دسترسی به پروسه غنی کردن را داشته باشد منتهی با درصد میزان خاصی که نگرانی دسترسی به بمب هسته‌ای را نداشته باشد. جالب است اسرائیل خودش سلاح هسته‌ای و شیمیایی را دارد اما می‌گوید دیگری حتی برای مقاصد صلح جویانه نباید داشته باشد! در هر حال ایران بار‌ها اعلام کرده است که این حق ذاتی اوست و غنی کردن می‌تواند زیر نظر آژانس یا کنترل مضاعف باشد. تلویحا هم خود آمریکایی‌ها اعلام کردند که تا ۵ درصد مشکلی ندارند و فرا‌تر از این میزان برای آن‌ها ایجاد نگرانی می‌کند.

با توجه به اینکه در راهبرد استراتژیک آمریکا تاکید شده که ایران نباید به یک قدرت بر‌تر در منطقه تبدیل شود، فکر می‌کنید در این مقطع، رویکرد آمریکا در حوزه استراتژیک نسبت به ایران تغییر کرده است؟

برتری را کشور‌ها تعیین نمی‌کنند بلکه مجموعه میزان گستره جغرافیایی، جمعیت، منابع طبیعی، سوابق تاریخی، تعلقات ملی و امثال این‌ها است که جایگاه یک کشور را در منطقه تعیین می‌کند. ایران کشوری است که بین دو کانون استراتژیک انرژی قرار گرفته و نیمی از خلیج فارس و دریای عمان منطقه انحصاری اقتصادی ایران است. ایران سی و سه جزیره در خلیج فارس دارد و دریای مازنداران از نظر ژئوپولتیک و اکونومیک جایگاه ویژه‌ای دارد. بنابراین دولتی نمی‌تواند بگوید ایران قدرت بزرگی باشد یا نه. قدرت بزرگ بر می‌گردد به مولفه‌هایی که کشور ممکن است داشته باشد. اسرائیل وسعت جمعیت ندارد و یکی از دلایل آسیب پذیریش این است که جمعیتش در فضای سرزمینی کوچک است و اگر جنگی رخ دهد تلفاتی که کشور کوچک پذیرا می‌شود بیشتر است. در هر حال آمریکا منظورش این است که ایران نباید دسترسی به سلاح هسته‌ای پیدا کند چون تئوری دومینو را مطرح می‌کنند و می‌گویند اگر ایران به انرژی هسته‌ای دسترسی پیدا کند بعد ترکیه و عربستان و مصر هم درصدد دسترسی به سلاح هسته‌ای خواهند شد و منطقه را دچار رقابتی می‌کند که فرآیندش نگران کننده است. البته حتی برخی از استراتژیست‌های اسرائیلی معتقدند که اگر قرار است صلح واقعی برقرار شود باید به همه اجازه دسترسی به سلاح هسته‌ای بدهند زیرا جنگ هسته‌ای غالب و مغلوبی ندارد و نابودی هر دو طرف را دربر می‌گیرد.

علی رغم تام الاختیار گذاشتن دولت در خصوص مذاکرات از سوی راس هرم قدرت در ایران، باز شاهد اختلافاتی در داخل هستیم این مواضع افراطی چه تاثیری بر هدایت مسیر مذاکرات خواهد گذاشت و آیا ماهیت تندروهای داخل با اسرائیل یکی است؟

مخالفان مذاکرات در سه زاویه هستند. یکی اسرائیل و دیگری کشورهای عربی بخصوص عربستان که تند‌تر از اسرائیل است و سومی هم جناحهای راست افراطی و لابی اسرائیل و حتی خود جمهوری خواهان در کنگره آمریکا و در داخل ایران هم جناح‌های اصولگرا قویا از اینکه این مذاکرات با شکست مواجه شود خوشحال هستند. این گروه از اینکه فضا امنیتی و نظامی در دانشگاه‌ها برداشته شود و استقلال پیدا کنند یا فضای اجتماعی باز شود و یا به مسائل اختلاس‌های عظیم مالی نجومی رسیدگی شود مخالف هستند. بر همین اساس هم هست که با فضای باز جامعه و مواضع اصلاح طلبی مخالف هستند و جلوی آن را می‌گیرند. اما این اختیاراتی که به آقای روحانی داده شده به چند دلیل است. یکی اینکه تنگنا‌ها و بن بست‌های اقتصادی خاص و مواجهه با تحریم‌ها تنها معطوف به تکنولوژی هسته‌ای نیست بلکه با حقوق بشر و عدم حمایت از تروریست بین المللی است و دولت باید این را حل و فصل کند. بنابراین ضرورت و مقتضیات زمان ایجاد کرده است به آقای روحانی اختیارات گسترده تری بدهند تا قدرت مانور داشته باشد. ایشان هم اعلام کردند که در سیاست خارجی تنش زدایی و گفتگوی سازنده انجام می‌دهند و به همین دلیل هم مردم به او رای دادند. زیرا در مردم یک بی‌تمایلی ایجاد شده بود و تمایلی بر شرکت در انتخابات نداشتند اما این شعار‌ها را شنیدند و وارد بازی انتخابات شدند و رای دادند.

یکی از اقدامات رئیس‌جمهور در عرصه سیاست‌خارجی، سپردن پرونده هسته‌ای کشورمان به وزارت امور خارجه بود که سبب تغییر ماهیت آن از بعد امنیتی به سیاسی شد. خود این مسئله تاثیری در موفقیت دولت در عرصه سیاست خارجی داشته است؟

تغییر گروه مذاکره کننده خودش مثبت بود زیرا این گروه در هشت سال پیش در مذاکره با کشورهای اروپایی معاهده پاریس را منعقد کردند و اشخاصی هستند که تحصیلات خود را در خارج گذرانده‌اند و بر فرهنگ و زبان غرب آشنا و مسلط هستند بهتر عمل می‌کنند. در حالیکه گروههای قبلی بیشتر اعتقاد به یک استراتژی تهاجمی و مقاومتی داشتند و باعث شده بودند که کشورهای غربی از‌‌ همان سیاست آن‌ها استفاده کنند. یعنی ایران را متهم می‌کردند که با سیاست تاخیر و تعلل می‌خواهد زمان را برای دسترسی به سلاح هسته‌ای پیدا کند. البته خودشان هم اطلاع داشتند و هر بار که مذاکرات صورت می‌گرفت نمی‌گفتند که شکست خورده‌اند بلکه می‌گفتند به نتیجه نرسیده و به علت اینکه به نتیجه نرسیده مشروعیت پیدا می‌کردند که تحریم‌ها را دو چندان افزایش دهند. بنابراین وحدت استراتژیک در تیم مذاکره کننده قبلی وجود نداشت و هر نهادی و هرکسی خودش را صالح می‌دید که در سیاست خارجی اظهارنظر کند و وزیر امور خارجه اصلا دخالتی نداشت. اما الان موضوع هسته‌ای در وزارت خارجه متمرکز شده است و سعی کرده از گردونه نهادهای دیگر منهای رهبری خارج شود و به خاطر همین هم از نظر سهولت و هم از نظر سرعت می‌تواند کار‌ها را پیش ببرد. این هیئت مذاکره کننده نگاهش مبتنی بر یک استراتژی تنش زدایی و گفتگوی سازنده است.

خود رئیس‌جمهور گفته‌اند که در طی ۵۰ روز، به اندازه ۵۰۰ روز کار در حوزه سیاست خارجی انجام شده است. شما به عملکرد دولت در این حوزه و چشم انداز مذاکرات آتی خوش بین هستید؟

باید منتظر نتیجه مذاکرات بعدی در ده روز دیگر باشیم، یعنی ده روز دیگر نقش تعیین کننده‌ای دارد و مشخص می‌شود که اظهارات ایشان قرین موفقیت بوده است یا نه. البته از نظر سیاست خارجی و فضایی که ایجاد کرده و استقبال نسبی که صورت گرفته درخور توجه و مثبت است.
 به نقل از سايت جرس

تاريخ انتشار  در سايت سازمان سوسياليستهای ايران در روز چهار شنبه ۲۲ آبان ۱۳۹۲ - ۱۳ نوامبر ۲۰۱۳

  : ـ درهمين رابطه

 ــ تمایزطلبی فرانسوی ها؛ کار ایذائی که احتمالا رفع خواهد شد  ــ احمدسلامتيان

http://www.ois-iran.com/2013/aban-1392/ois-iran-6396-salamatian-tamayoztalabiye_faransawieha.htm

   ـ فابیوس قوانین مذاکره را نقض کرد ــ حسین موسویان

http://www.ois-iran.com/2013/aban-1392/ois-iran-6395-Fabius-ghawanine_mozakerah_ra_naghz_kard.htm